İçindekiler
Yabancı diller ve yazın ile ilgilenen herkesin merak ettiği meslekler arasında yer alan mütercim-tercümanlık ya da diğer bir deyişle çevirmenlik mesleği; değeri fazla bilinmese de modern toplumların inşasında en büyük rolü oynamış meslekler arasındadır. Özellikle meslek seçim aşamasındaki gençler tarafından büyük bir ilgi ve merak ile yaklaşılan mütercim-tercümanlık mesleği, çeviri yoluyla fikirlerin ve düşüncelerin aktarılmasında tarih boyunca büyük bir rol oynamıştır. Özellikle gelişmekte olan toplumlar tarafından etkili bir şekilde kullanıldığı takdirde çeviri, yeni teknolojik gelişmelerin hızlı bir şekilde yayılmasını sağlamış ve toplumların gerek felsefi gerek sosyal gelişimlerine katkı sağlamıştır. Tarihte de modernleşmeyi kendilerine hedef belirleyen farklı toplumlar tarafından yoğun bir şekilde gerçekleştirilen çeviri faaliyetleri, Osmanlı’nın son dönemi ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk dönemlerinde kendini gösterir. Özellikle erken Cumhuriyet dönemi çevirmenleri, yaptıkları çeviriler ile Türk toplumunun gelişiminde büyük roller oynamıştır. Yabancı dil ile ilgilenen ve edebiyata ya da yazına karşı özel bir ilgi duyan tüm gençlerin merak ettiği meslekler arasında yer alan mütercim-tercümanlık, çevirmenlik mesleği hakkında sıkça sorulan belli başlı sorular vardır. Gençler, özellikle çevirmenlik mesleğini seçmeden önce ekonomik kaygılarla hareket etmekte, bu mesleğin ne kadar getirisi olduğunu sorgulamaktadırlar. Toplumda da çevirmenlerin fazla para kazanamadığına yönelik bir yanlış bilgi olsa da çevirmenler aslında düşünülenden çok daha iyi meblağlarda paralar kazanabilmektedirler. Bu yazımızda çevirmenlik mesleği ile ilgili temel soruları cevaplayacağız ve “Mütercim Çevirmen/Tercüman ne kadar maaş alır?” sorusuna yanıt vereceğiz. Eğer siz de çevirmenlik, mütercim-tercümanlık hakkında aklınızdaki soru işaretlerini gidermek istiyorsanız yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.
Çevirmen Kimdir?
Çevirmen, kaynak dildeki bir metni erek dile çeviren kişidir. Örneğin, Türkçe yazılmış bir metni İngilizceye ya da Almanca yazılmış bir metni Türkçeye çeviren kişi bir çeviri edimini gerçekleştirmektedir. Bu noktada, çevirmenleri toplumlar arasında köprüler inşa eden kişilere benzetmek isabetli olacaktır. Çevirmenler, iki farklı kültürün ögelerini birbiriyle buluşturan, kaynak kültürel ögeleri erek kültürde eriterek ona kazandıran kişilerdir. Diller arası ve kültürlerarası alışveriş de büyük oranda çeviri metinler aracılığıyla gerçekleşmektedir. Bugün dilimizdeki pek çok deyim ve kültürümüzdeki pek çok öge vaktinde yapılan çeviriler aracılığıyla aktarılmıştır.
Mütercim ve Tercüman Terimleri Arasındaki Fark Nedir?
Türkçe “çevirmen” sözcüğü hem mütercim hem de tercüman sözcüğünü karşılamaktadır. Ancak, eğer mütercim ve tercüman arasındaki ayrımı belirtmemiz gerekiyorsa şöyle bir açıklama getirebiliriz:
- Mütercim: Yazılı metinler üzerinde çalışan çevirmen
- Tercüman: Sözlü çeviri yapan, bir kişinin söylediği sözleri hedef dile çeviren çevirmen
Mütercim-Tercüman/Çevirmen Nasıl Olunur?
Mütercim tercümanlık, çevirmenlik mesleği ile ilgili en çok merak edilen konulardan birisi de nasıl bu mesleğe başlanabileceğidir. Özellikle meslek seçim aşamasındaki gençlerin sıklıkla sordukları bu sorunun cevabı biraz uzundur:
- Mütercim tercüman, çevirmen olmak için alınması gereken belli bir eğitim yoktur. Üniversitelerin 4 yıllık mütercim-tercümanlık ya da çeviribilim bölümleri çeviri alanında uzmanlık sahibi kimseleri yetiştirmeyi hedeflemektedirler. Buna rağmen, bir kişinin çevirmen olmak için bu bölümü okuma zorunluluğu yoktur; mütercim-tercümanlık ve çeviribilim bölümlerinde okuyan kimselerin piyasada daha çok tercih edilebilir olacağı ise bilinen bir gerçektir. Yine de, üniversitelerin dil ve edebiyat bölümlerinde ya da yabancı dil öğretmenliği bölümlerinde okuyan kimseler de çeviri yapacak niteliklere sahip olduklarından çeviri sektörüne rahatlıkla giriş yapabilirler.
- Yabancı dil ya da çeviri üzerine eğitim almadığı halde sahip olduğu yabancı dil bilgisinden yararlanıp çevirmen olarak çalışmak isteyen kimseler ise genellikle sektöre biraz daha zor bir giriş yapsalar da çevirmen olarak çalışabilirler.
- Yeminli çevirmen olarak çalışmak isteyen kişilerin yabancı dil bilgilerini kanıtlayan bir belge ya da yabancı dil veya mütercim tercümanlık üzerine bir bölüm okuduğunu gösteren diploma ile gidip bir noterde yemin etmeleri gerekmektedir. Bundan sonra yeminli tercüman olarak çalışmaya başlayabilirler.
Mütercim-Tercüman/Çevirmen Olmak İçin Hangi Özelliklere Sahip Olmak Gerekmektedir?
Söz konusu mütercim-tercümanlık, çevirmenlik olduğu zaman en çok merak edilen konulardan birisi de bu meslek için hangi özelliklerin gerektiğidir. Mütercim-tercümanlık herkese uygun bir meslek olmayıp kişinin belli başlı niteliklere sahip olması gerekmektedir. Bu niteliklerden başlıcalarını sıralamamız gerekirse:
- Öncelikle, iyi derecede yabancı dil bilmek bir mütercim-tercüman için olmazsa olmazdır. Bildiği yabancı dil üzerinde anadil seviyesine yakın bir hakimiyete sahip olmak da çevirmenin mesleğini en iyi şekilde yapmasını sağlayacaktır,
- Mümkünse ikinci hatta üçüncü bir yabancı dil bilmek, mütercim-tercümanın tercih edilebilirliğini arttıracak ve piyasada daha kolay bir şekilde tutunmasını sağlayacaktır,
- Çevirmenin belli bir çeviri alanında uzmanlaşmış olması da şarttır. Kimi çevirmenler edebi çeviride iyiyken kimileri teknik çeviri ile uğraşırlar; bu durumda, çevirmenin bir alanda uzmanlaşmış olması büyük önem arz etmektedir,
- Çevirmenin ömür boyunca kendini ve yabancı dil bilgisini geliştirmesi şarttır. Diller de insanlar gibi yaşayan organizmalar olduğu için yabancı dil konusunda kendini geliştirmek de ömür boyunca sürdürülebilecek bir aktivitedir, bu sebeple, bir çevirmenin öğrenmeyi hiçbir zaman bırakmaması gerekmektedir,
- Sözlü çevirmen, tercüman olarak çalışacak kimselerin duydukları tümceleri erek dile sorunsuz bir şekilde çevirebilmeleri gerekmektedir. Bunu yapmak için de belli bir çalışma ve yetenek gerektiğinden kişinin tercüman olarak çalışmaya karar verdiği andan itibaren kendini sözlü çeviri alanında geliştirmeye çalışması şarttır,
Mütercim-Tercüman/Çevirmen Ne İş Yapar?
Söz konusu mütercim-tercümanlık, çevirmenlik olduğunda en çok sorulan soruların arasında bir mütercim-tercümanın ne iş yaptığı sorusu da yer almaktadır. Özellikle mütercim tercümanlık mesleği ile ilgilenen kimselerin merak ettiği soruların başında gelmekte olan bu soruya şu şekilde cevap verebiliriz:
- Bir mütercim tercümanın başlıca görevi kaynak ve erek metin arasında çeviri yapmaktır. Kaynak dildeki metni erek dile çeviren çevirmek, çeviri esnasında kültürel ve dilsel ögelerin de mümkün olduğunca korunmasını hedefler,
- Tercüman olarak çalışacak bir kişinin başlıca görevi ise duyduğu tümceleri hedef dile tercüme etmesi gerekmektedir,
- Bir mütercim-tercüman, çevirmen yaptığı çeviride mümkün olduğunca kaynak metindeki anlamı aktarmayı hedeflemektedir, bu noktada anlamı nasıl aktardığı çevirmenin tercihlerine bağlıdır,
Mütercim-Tercüman/Çevirmen Ne Kadar Maaş Alır?
Bir mütercim-tercüman, çevirmen oldukça geniş bir fiyat aralığından çalışabilir. Söz konusu 2022 çevirmen maaşları olduğunda kesin bir fiyattan söz etmek pek çok sebepten ötürü mümkün değildir. Özel sektörde ya da kamuda maaş bazlı çalışan bir çevirmen asgari ücret ile başlayıp maaşını çok daha yüksek meblağlara çıkarabilir. Freelance çevirmen (serbest çevirmen) olarak çalışan bir çevirmen ise 5.000 TL ile 10.000 TL arasında aylık bir maaşa ulaşabilir. Elbette, kişinin tecrübesi arttıkça bu meblağ çok daha yükselebilir. Aynı zamanda, bir çevirmen hem maaşlı bir işte çalışıp hem de freelance olarak çeviri yaparak kendine ek gelir sağlayabilir. Bazı çevirmenler pedagojik formasyon alıp yabancı dil öğretmeni olarak çalışmakta, bir yandan da çeviri yaparak aylık gelirlerini 20.000 hatta 30.000 civarına çekebilmektedir. Bunun yanında, iyi bir maaş almak için bir çevirmenin yapması gereken şey her meslekte olduğu gibi sıkça çalışmak ve kendini geliştirmektir.