İçindekiler
İşyerinde tatmin edilmemiş ihtiyaçlar kişide ‘hayal kırıklığı’ yaratır. İhtiyaçların önemi bireyden bireye nasıl değişik olabiliyorsa insanların ‘hayal kırıklığına’ tepkisi de farklı olur. Bu tepki bazı kişilerde yapıcı davranışlar biçiminde ortaya çıkar, bazıları ise bu hallerde savunma mekanizmalarını harekete geçirirler.
1. İş tatmini olmayan kişinin yapıcı davranışlara yönelmesi
Tatmin olmayan ihtiyaçları karşılamak amacıyla aşağıdaki gibi veya benzeri yapıcı ve gerçekçi sayılabilecek alternatifler bulunabilir. Bunlar pek karmaşık olmayıp kişinin olağan faaliyetlerini sürdürmesine engel değildir.
- Çabanın arttırılması : Öğrenim düzeyinin yetersizliği nedeniyle yükselemeyen bir çalışanın gece kurslarına gitmesi veya üstlerinin takdirini kazanmak isteyen bir çalışanın işinde daha yoğun çaba harcaması gibi.
- Yüceltme : Sinirliliğin sebep olduğu enerji doğrudan açıklanmak yerine toplumun kabul ettiği başka bir faaliyete dönüştürebilir. Örneğin bir yöneticinin bir astına karşı olan olumsuz duygu birikimlerini herhangi bir sportif faaliyette bulunarak eritmesi gibi.
- Özdeşleşme : Kişinin bir başkasıyla özdeşleşme yoluyla onun başarısını paylaşma çabasıdır. Örneğin, çeşitli nedenlerden ötürü terfi edememiş eski bir memurun yetenekli bir yeni memura işin inceliklerini öğretip onun kısa zamanda kazandığı başarı ve yükselmesinden haz duyması gibi.
- Dengeleme : Herhangi bir alanda yetersiz olduğunu hisseden bir kimsenin faaliyetini yetenekli olduğu başka bir alanda yoğunlaştırılmasıdır. Örneğin dost edinemeyen arkadaş çevresi olmayan birinin tüm enerjisini işine yöneltmesi gibi.
- Amacı Yeniden Belirleme : Amacını gerçekleştiremeyen kişi konuyu yeniden yorumlayarak kendine yeni bir amaç belirleyebilir. Uyum düzeyini değiştirmek suretiyle kişi üst düzeyde bir amaca önce daha mütevazi amaçları gerçekleştirerek varmayı öğrenir.
2. İş tatmini olmayan kişi ve savunma mekanizmaları
İhtiyaçların tatmin edilmemesinden doğan gerilimler sonucunda kişilerde savunma düzenlenmesi şeklinde davranışlar da ortaya çıkabilir. Amacı duyulan huzursuzluğu azaltabilmek olan savunma mekanizmaları makul ölçülerde kullanıldığı sürece «denge durumu»nun sağlanmasına hizmet ederler. Daha ziyade, kişinin yaşam gerçeklerini mantıksal yöntemlerle karşılayacak ölçüde güçlü olmadığı çocukluk ve gençlik yıllarında koruyucu işlevleri vardır. Psikolojik bakımdan sağlıklı bir kişi olgunlaştıkça karşılaştığı sorunları daha gerçekçi açıdan çözmeyi başarır hale gelir ve bunlara başvurma gereği azalır. Aşağıda en çok karşılaşılan savunma mekanizmalarına örnekler görülmektedir.
- Bahane bulma : Kişi davranışına temel teşkil eden gerçek nedeni değil başka şeyleri öne sürer. Bir çalışanın yetersiz verimini «düşük kaliteli malzeme» ya da «eskimiş araç ve gereçler» in varlığı ile mazur göstermeye çalışması gibi.
- Saldırganlık : Çok yaygın bir savunma davranışıdır. Saldırganlık bazen doğrudan doğruya engellemenin kaynağı olan kişiye, bazen de dolaylı olarak bir başka kişi veya objeye yöneltilir. Örneğin evde eşiyle şiddetli bir münakaşaya tutuşan bir yöneticinin işyerinde astlarının yaptığı herşeye bir hata bulup eleştirmesi buna örnek olarak verilebilir.
- Çekilme : İnsanlar, rahatsız edici gerçeklere karşı kendilerini rahatsız edici konudan uzaklaşarak korumaya çalışırlar. Örneğin çalışma hayatında aşırı devamsızlık, işe geç kalma ya da yüksek bir işgücü devir oranı tatmin sağlama yönünden yetersiz işlere karşı, çalışanların gösterdiği tepkilerdendir.
- Başkasını Suçlama : Bazen kişi kendi duygularım veya davranış nedenlerini başkasına yükler. Arkadaşlarından hoşlanmayan bir çalışan eline geçen her fırsatta onu başkalarına karşı küçük düşürmeye çalışabilir. Ancak bu davranışlardan ötürü kendini suçlu hissedip «arkadaşım benimle uğraşıyor» der ve söylediklerini ya da yaptıklarım haklı göstermeye çalışabilir.
- Geçmişe dönüş : Hayal kırıcı durumlarda bazen fertler «acı gerçek »ten kaçmak için geçmişe, daha çocuksu günlere dönebilirler. İşyerinde, çalışanların çocukça şakalaşmaları, birbirlerine komik isimler takmalan buna bir örnektir.