İçindekiler
Katılım bankacılığı, faizsiz bankacılık prensiplerine uygun çalışan, bu prensipler dahilinde her türlü bankacılık faaliyetlerini gerçekleştiren, kar ve zarara katılma esaslı fon toplayarak, ticaret, ortaklık ve finansal kiralama yöntemleriyle fon kullandıran bankacılık modelidir. Katılım bankacılığının faizsiz çalışması sebebiyle gerek muhafazakâr kesime hitap etmesi gerekse liberal muhafazakârların fonları ile çalışması sonucu liberal muhafazakârları fonlayan bir bankacılık sektörü olmuştur.
Türkiye’de ve Dünya’da Katılım Bankacılığı
Katılım bankaları ülkemizde bugün yaygın şekilde işlem yapan bankalar arasındadır. Dini inançları gereği faiz kullanmak ve ödemek istemeyen müşterilerde bu bankalarda işlem yapmaktadır.
Faizsiz Bankacılık Sisteminin Dünya Üzerinde de çok yaygın örnekleri bulunmaktadır. Dünya üzerinde 100’ün üzerinde faizsiz banka bulunmaktadır. Faizsiz bankaların bulunduğu devletlere örnek olarak İsviçre, Lüksemburg, Danimarka, Filipinler, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Güney Afrika ve Bahama Adaları örnek gösterilebilir. Bünyelerinde faizsiz bankacılık birimi kuran bankalar arasında ise, Citibank, Union Bank of Switzerland, Kleinwort Benson, ANZ Grindlays, Goldman Sachs, United Bank of Kuwait ve Arab Banking Corporation örnek gösterilebilir.
Katılım Bankacılığı Nasıl Çalışır?
Katılım bankacılığı kar ve zarara ortak olmak üzere kişilerden kar payı adı altında para alıp fon ihtiyacını karşılar. Tasarruf sahiplerini verdikleri para kadar banka işlemlerine ortak eder. Kar payı ile elde ettiği fonları ticaret ve sanayide değerlendirerek ya da döviz alım satımı yaparak kar elde eder. Elde ettiği karı ise kar payı ile bankaya fon sağlayanlar arasında sağladıkları fon oranında dağıtır. Elde edilen karın %80’ni kar payı olarak dağıtılırken %20’sini kurum payı olarak bankada kalır.
Katılım bankasının fonlama modeli olan katılım payı kar zarar ortaklığıdır. Yani katılım payı adı altında katılım bankasına mevduat verenler kesinlikle kar elde etmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Hesap sahibi kişi zararda edebilir. Fakat mevduat sahibinin zarar ettiğine uygulamada genellikle rastlanılmamaktadır. Katılım bankaları nakit kredi sistemi esasına göre çalışmamakta, mal alımı ve satımı ile faturalı ya da kayıtlı işlemlerin finanse edilmesine yardımcı olmaktadır.
Farklı bir işleyişi olan katılım bankacılığı genel şekilde bir havuz sistemi işleyişi bulunmaktadır. Bu süreçte finansal kiralama yani leasing gelirleri, borç verilen para ve diğer masraflardan elde edilen gelirler toplanır, yatırım yapanlara katılıma yaptıkları katkıdan dolayı bir pay ödenme sistemi uygulanır Katılım bankacılığı ana prensibi olan Faizsizlik ilkesi esas alınarak katılımcılara kar zarar esasına dayalı gelir sağlamayı amaçlamaktadır. Kredi talebinde bulunanlara direkt olarak anaparayı vermektense yerine, leasing adını verdiğimiz müşterinin ihtiyacı olduğu malı, satıcıdan peşinen alıp kendisine vadeli olarak satmak, kiralamak ya da iş sahibiyle proje şeklinde ortaklık oluşturmaktır
Türkiye’deki Katılım Bankaları
- Albaraka Türk
- Kuveyt Türk
- Türkiye Finans
- Ziraat Katılım Bankası’dır.
Katılım bankası ve geleneksel bankalar ilk bakışta aynı gibi görünse de birçok farklılığı benimsemektedir. Bunların başında faiz sistemi gelmektedir.
Geleneksel bankalar para hareketlerinden elde ettikleri karları müşterilerine para miktarının bankanın vermiş olduğu oranla çarpılması sonucu elde edilen meblağı vermeyi garanti eder.
Fakat katılım bankaları bunun aksine müşterileri hem kar hem de zarara ortak ederler ve kar oranı paranın banka hesabında durduğu süre boyunca elde ettiği kar oranı ile aynıdır.
Tabii ki bu kar para miktarı ile de orantılıdır. Faiz bankaları ve katılım bankaları arasındaki bir diğer fark ise kar elde etme şekilleridir. Faiz bankaları sadece para hareketleri ile kar elde ederken katılım bankaları bir çok ticari faaliyet ile kar elde etmeyi amaçlarlar.
Katılım bankaları İslami şartlara uygunluğu ile İslam bankaları olarak da adlandırılırlar ve faizin İslam dinince haram olması neticesinde de bu iki bankanın dayandığı temel de farklılık gösterir. Sonuç olarak kar elde etme yolları kuruluş temeli ve kar dağıtımı anlayışıyla bu iki banka türü birbirinden ayrılmaktadır.