Örgütlerin verimli ve etkili olabilmesi mensuplarının işyerinde severek çalışmasına, severek çalışma ise kişisel tatmin sağlamaya bağlıdır. O halde insanlar ne gibi tatminler peşinde koşarlar? İhtiyaçları ve buna bağlı değişkenler nelerdir? Örgütlerce bu ihtiyaçlarının tatmini mümkün müdür? Tatmin edilmeyen ihtiyaçlar ne gibi tepkiler doğurur? Bütün bunların temelinde yatan konu insan davranışlarıdır. İnsan davranışını incelerken sorulacak en Önemli soru ise «Neden?« dir. Çünkü insan davranışları ender durumlarda başıboş bulunur, genellikle bazı amaçlara yöneliktir. İnsanlar enerjilerini Şekil’de görüldüğü gibi amaçlara doğru yöneltirler.
İhtiyaç organizmanın içindeki bir eksikliktir. Eksiklik hissedildiği zaman bir olaylar zinciri başlar. Kişi bir davranışta bulunur. Ancak bu herhangi bir davranış değil, belirli bir amaca yönelik davranıştır. Amaca ulaşınca ihtiyaç giderilmiş ve devre tamamlanmış olur, yapılan davranış dengeye doğru bir harekettir.
Kişisel İhtiyaçlar
Davranışı belirleyen bireyin içindeki ihtiyaçlardır.
O halde kişilerin davranışlarını incelemek ve yorumlayabilmenin yolu öncelikle ihtiyaçları tanımaktan geçer.
İhtiyaçlar çeşitlidir, öte yandan bireylerin içinde bulunduğu ve doğrudan gözlenemediği için ihtiyaçların sayısı ve türüne ilişkin değişik sınıflamalar yapılabilmektedir. Örneğin bir bakış açısından ihtiyaçlar birincil-ikincil diye iki grupta, diğer bir yorumla ise bedensel-toplumsal-ruhsal şekilde üç kategoride incelenebilir.
1. Birincil ve İkincil Kişisel İhtiyaçlar
İnsan organizmasının uzun süre tatmin edilmediği takdirde tehlikelere hatta ölüme yol açabilecek oksijen, su ve yiyecek gibi ihtiyaçları vardır. Bazı sosyal bilimciler bunları birincil ihtiyaçlar olarak adlandırmaktadır. Bunların tümü biyolojik ve doğaldır.
İkincil ihtiyaçlar ise fiziksel olmayan ancak insan yaşamının ilk yıllarında ortaya çıkan ve çok önemli rol oynayan ihtiyaçlardır. Bunlara sosyal ihtiyaçlar da denilmekte ve «yakınlık» ihtiyaçları ve «bencil» ihtiyaçlar diye ikiye ayrılmaktadır. Yakınlık ihtiyaçları arkadaşlık ve insanlarla birlikte olmayı sevmeye, bencil ihtiyaçlar ise, insanlardan üstün olmaya ilişkindir.
2. Bedensel – Toplumsal – Ruhsal İhtiyaçlar
Diğer bir bakış açısına göre yukarıda birincil ihtiyaçlar olarak adlandırılan açlık, susuzluk, cinsel dürtü gibi temel ihtiyaçlar «bedensel» olarak adlandırılmaktadır. Bu yoruma göre örgütsel durum içinde insanların rahat ve güvenliğine katkısı olan örneğin işyerinde ölçülü ısı ve nem, bedensel tehlikelerin olmaması, iyi yiyecek servisi olan bir kafeterya gibi hususların tümü ihtiyaçların bedensel boyutu ile ilgilidir. Bu yorumdan hareketle ihtiyaçların bedensel boyutunun toplumun en çok düşük gelirli kesimi için önem taşıdığı söylenebilir.
Bedensel nitelikte olmayan, tatmini başkalarıyla birlikte olmaya ve başkaları tarafından benimsenmeye dayalı ihtiyaçlara toplumsal ihtiyaçlar denilmektedir. Örneğin uyum halinde bir çalışma grubunun benimsenmiş bir üyesi olmak toplumsal nitelikte *bir ihtiyaçtır. Bu yukarıda ikincil ihtiyaçlar kategorisindeki yakınlık ihtiyaçlarının bir diğer ifadesi gibidir…
Bütün hayvanların davranışlarında bedensel boyuttaki ihtiyaçların etkisi görüldüğü ve daha ileri düzeydeki kimi hayvanlarda davranışların toplumsal ihtiyaçların etkisi altında bulunduğu sezinlendiği halde, yalnız insana özgü sayılan güdüler kategorisi ruhsal ihtiyaçları içermektedir. Bireyin kendi öz değerine katkıda bulunmaları nedeniyle çekiciliği olan amaçlar ruhsal ihtiyaçlar boyutu ile ilgilidir. Örneğin ismini vermeden bir hayır işine para veren bir kişi ne bedensel bir tatmin, ne de toplumsal bir saygınlık kazanmakta, bu ancak kendisi için doyurucu olmaktadır. Veya bir işyerinde yanlış yapılmış olan bir işi, başkaları bilsin veya kendisini ödüllendirsin diye değil de, yapılması gereken doğru iş budur» düşüncesiyle düzelten bir memur da bir ruhsal ihtiyacını tatmin etmektedir.