İçindekiler
Swap; Değiş tokuş etmek, takas veya değiştirmek anlamına gelir. Swap, karşı tarafların belirli bir süre için varlık veya yükümlülüklerine göre faiz ödemelerini veya farklı para birimlerini takas ettiği bir tür takas sözleşmesidir. Daha spesifik olarak, 15 yıllık sabit faizli borcu olan bir şirket ile buna benzeyen ancak faizi daha değişken bir şirket, birbirlerinin yükümlülüklerini değiştirir. Swap ile faiz ve döviz kurlarındaki dalgalanmalardan kaynaklanan riskleri en aza indirmeyi ve mümkün olan en az kayıpla ortadan kaldırmayı hedefliyor. Kısaca takas, para birimlerini takas etmek için kullanılan bir yöntemdir.
Döviz bozdurma işlemlerinde, taraflarca önceden kararlaştırılan oran ve koşullarda belirli bir miktar döviz değiştirilir. Faiz oranı takası ise, farklı faiz esaslarına göre uygulanan faiz oranlarının belirli bir anapara tutarı üzerinden, her iki tarafça mutabık kalınan şartlarda değiştirilmesini sağlayan bir sözleşmedir. Bu sözleşmede aynı para birimindeki borçların faiz ödeme yapısı değişir ve anapara değişmez.
Swap Oranı Nedir?
Swap oranları, kısacası işlem çiftinde iki para biriminin faiz oranları arasındaki farktan kaynaklanmaktadır. Yatırımcı açtığı pozisyon ile yeni bir güne geçerse bu oranlardan olumlu veya olumsuz etkilenecektir. Gün içerisinde açtığınız pozisyonu tekrar kapatırsanız herhangi bir durum söz konusu olmaz ve burada swap yapılmaz. Uluslararası piyasada ABD doları (USD) cinsinden yüksek likiditeye sahip para birimleri için karşılıklı borç verme oranları LIBOR bazında belirlenmektedir.
Swap İşlem Unsurları
Nominal Değer: El değişiminin hesaplandığı büyüklüğe verilen isimdir. Standart faiz oranı swaplarında bu büyüklük vade sonuna kadar değişmez ve asla el değiştirmez.
Sabit Oran ve Ödemeler: Nominal değere dönüştürülen sabit tutarı hesaplamak için kullanılan orandır. Bu oran vade tarihine kadar değişmeden tutulur. Swapın sabit faizli ödemeleri, sözleşmenin sabit vadesi olarak bilinir ve nominal değerin sabit faiz oranı ve vadeye kalan gün sayısı ile çarpılmasıyla elde edilir.
Vade ve Ödeme Tarihi: Sabit faizin ödeneceği tarihi gösterir. Genellikle, bu ödemeler yıllık veya altı ayda bir yapılır. Vade tarihine vade tarihi denir. Faiz oranı takasının vadesi yıl cinsindendir. Tipik olarak maksimum 10 yıl vadeli faiz swapları ve 5 yıl vadeli para swapları işlem görmektedir.
Değişken Faiz Ödemeleri: Bir takasın değişken faiz ödemelerine sözleşmenin değişken değeri denir ve nominal değer, değişken faiz oranı ve vadeye kalan gün sayısının çarpılmasıyla elde edilir. Değişken faiz ödemeleri için, faiz oranı genellikle vade tarihinden birkaç gün önce referans alınan bir karşılaştırma endeksi kullanılarak belirlenir. Para swaplarında değişken faiz oranı genellikle USD LIBOR’dur.
Swap’ın Avantajları ve Dezavantajları
Swap’lar aşağıdaki avantajlara sahiptir:
- Kredi arbitrajı, şirketlerin finansman maliyetlerini düşürmelerini sağlar.
- Şirketlerde etkin aktif ve pasif yönetim sağlar.
- Farklı pazarlara erişim sağlar.
- Yeni kaynaklara yeni bir kredi kullanmaktan daha düşük maliyetle erişim sağlar.
- Farklı vadelerde sözleşme yapabilme imkânı sağlar.
- Ticari sırların korunmasına izin verir.
- Etkisi, alınan riskleri azaltmak veya ortadan kaldırmaktır.
Swap dezavantajları ise şöyledir:
- Kredi, faiz ve kur riskleri tamamen ortadan kalkmıyor.
- Resmi ve organize bir piyasa yoktur.
- Sözleşmelerin belirli bir standardı yoktur.
Swap Türleri Nelerdir?
Üç tür takas işlemi vardır. Bu; Döviz swapları, faiz swapları ve çapraz döviz swaplarıdır.
- Döviz Swapı: Para takası işleminde, iki taraf arasında önceden kararlaştırılan oran ve koşulda belirli bir miktarda para değiştirilir.
- Faiz Swapı: Nominal bir anapara tutarı üzerinden farklı oranlarda uygulanan faizin, taraflar arasında mutabık kalınan şartlarda takas edilmesinden oluşan bir sözleşmedir.
- Çapraz Döviz Swap: Bu swap türünde, farklı oranlarda uygulanan faiz oranlarının büyük bir nominal tutar üzerinden, üzerinde anlaşmaya varılan bir sözleşme süresi boyunca değiştirilmesinden oluşan bir sözleşmedir. Ancak tersine aynı para birimindeki borçların faiz ödeme şekli değişse de anapara değişemez.
Swap Anlaşması Ne Demektir?
Swap, kelime anlamı olarak “değişim” ve “takas” anlamına gelen bir finansal terim olup, döviz bozdurma işlemleri için kullanılmaktadır. Finansal piyasalarda, iki tarafın belirli bir süre içinde varlık ve yükümlülüklerine göre farklı faiz ödemeleri veya farklı para birimlerini birbirleri ile değiştirdiği işlemlere swap denir.
Para Swapları Nedir?
İlk modern döviz değişimi, 1982’de Dünya Bankası ve IBM arasında gerçekleşti ve Dünya Bankası’nın ABD Doları cinsinden borçlar için Alman Markı ve İsviçre Frangı cinsinden sabit oranlı borcun değişimini içeriyordu. Bir para birimi takası, belirli bir para biriminin başka bir para birimiyle değiştirilmesini ve belirli bir süre sonra değiştirilen anaparanın iadesini içeren iki taraf arasında yapılan bir anlaşma olarak tanımlanabilir. Swap kullanım alanları şunlardır;
- Kaynak kullanım maliyetlerini azaltın.
- Risk yönetimi.
- Tahkim ve Ticaret
Swapların Nedenleri Nelerdir?
Belirli para birimlerine erişme olasılığı veya zorluğu dışında:
- Belirli piyasalarda elde edilen kısa vadeler
- Farklı finansal piyasalarda farklı kredi notlarına sahip şirketler
- Farklı finansal piyasalarda kurumsal ve yapısal farklılıklar
Swapların risk yönetiminde bir yatırım aracı olarak kullanılabilmesi, varlık takaslarının ortaya çıkmasında önemli bir etken olmuştur. Özellikle 1980’lerin ortalarından itibaren bu amaçla swap kullanımında dramatik bir artış olmuştur. Varlık swapları bileşik bir varlık oluşturmak için bir varlık ve bir takası birleştirir. Örneğin, aynı veya farklı bir para birimindeki sabit oranlı bir varlık, değişken oranlı bir varlığa dönüştürülebilir.
Faiz oranı takasları 1980’li yıllardan bu yana dünya genelinde sayıca artmıştır. Faiz oranı takaslarının çoğu ABD doları cinsinden yapılmaktadır. Ayrıca özellikle 1985 yılından itibaren diğer ana para birimlerinde faiz swapları yapılmaya başlanmış ve giderek daha popüler hale gelmiştir. Faiz swapları, işlem hacmi bakımından en büyük swap türlerinden biridir. Faiz oranı takası, taraflarca mutabık kalınan varsayımsal bir anapara tutarına ve aynı para biriminde değişken faiz ödemelerine dayalı olarak sabit faiz ödemelerinin değiş tokuş edilmesi için iki taraf arasında yapılan bir anlaşmadır.
Genellikle swap işlemlerinde taraf olan kuruluşlar:
- Uluslararası kuruluşlar
- Merkez bankaları
- Çokuluslu şirketler
- Yerel yönetimler
- Uluslararası fonlar
- İthalat ve ihracat kuruluşları
- Bankalar
Swap İşlemleri Ne İşe Yarar?
Swaplar, yani taraflar arasında eşit değerdeki öğelerin değişimi, genellikle dalgalı döviz kurlarına karşı koruma sağlamak için girilir. Bu sözleşmeler, yatırımcıları döviz kurlarındaki ve piyasa faiz oranlarındaki dalgalanmalardan korur. Ayrıca, ticareti yapılan öğeden daha fazla gelir elde edilmesine yardımcı olur. Swap’lar gerçekten bir risk yönetimi aracıdır. Swaplar, piyasadaki dalgalanmalar nedeniyle geleneksel yatırım araçlarından korunmak isteyenlerin tercih ettiği yöntemlerden biridir.
Bir takasta, aynı para birimindeki faiz oranı gibi iki para birimi değiştirilebilir. Ayrıca para birimlerinin ve faiz oranlarının değiştiği swaplar da vardır. Bu işlemlere ek olarak, menkul kıymetlerin veya emtiaların herhangi bir döviz cinsinden faizle transfer edildiği swaplar da vardır. Ek olarak, dayanak varlığın herhangi bir riskinin el değiştirmesine izin veren takaslar vardır. Swaplar; para swapları, faiz swapları (IRS), para swapları (CCS), emtia swapları, hisse senedi swapları, toplam getiri swapları (TRS), varyans swapları, kredi temerrüt swapları (CDS) olarak çeşitlendirilebilir.